„Światowy raport dotyczący słuchu” przedstawia wizję świata, w którym żadna osoba nie doświadczy ubytku słuchu spowodowanego przyczynami możliwymi do uniknięcia. Natomiast osoby z niedosłuchem będą wieść w pełni komfortowe życie oraz prawidłowo funkcjonować w społeczeństwie dzięki odpowiedniej rehabilitacji, edukacji oraz rekompensacji ubytku słuchu.

Podsumowanie raportu dotyczącego słuchu

WHO, bazując na aktualnych danych, szacuje, że do 2050 roku około 2,5 miliarda ludzi na całym świecie będzie zmagało się z różnego stopnia ubytkiem słuchu. Ponadto około 700 milionów z nich będzie wymagało rehabilitacji słuchowej. Brak odpowiedniej interwencji będzie miał wpływ na pogorszenie zdrowia oraz samopoczucia osób dotkniętych ubytkiem słuchu, a także przyniesie straty finansowe wynikające z wykluczenia z życia społecznego, prawidłowej komunikacji audytywno-werbalnej, edukacji oraz trudności z zatrudnieniem.

Szczególnie w obecnym czasie, kiedy świat zmaga się z pandemią COVID-19, inwestowanie środków i dokładanie wszelkich starań w celu zapobiegania i przeciwdziałania utracie słuchu jest uzasadnione z kilku powodów:

1. Wielu przypadkom utraty słuchu możemy zapobiec poprzez efektywne i dostępne środki. Ponad miliard młodych osób jest narażonych na pojawienie się ubytku słuchu, którego można uniknąć. Dodatkowo około 200 milionów cierpi na przewlekłe infekcje ucha, które można skutecznie leczyć lub im zapobiegać. Ważne jest podjęcie odpowiednich działań najszybciej jak to jest możliwe.
2. Innowacyjne, opłacalne rozwiązania technologiczne i kliniczne mogą podnieść komfort życia wielu osób zmagających się z ubytkiem słuchu. Miliony ludzi już korzystają z tych zmian i osiągnieć. Połączenie potęgi technologii z przemyślanymi strategiami w zakresie zdrowia publicznego może zapewnić, że korzyści te dotrą do wszystkich potrzebujących, zwłaszcza do tych, którzy zamieszkują najciężej dostępne i zapomniane zakątki Ziemi.
3. Blokady wywołane przez COVID-19 uwydatniły znaczenie zmysłu słuchu oraz potrzebę zadbania o układ słuchowy i jego funkcjonowanie. Będąc pozbawionymi kontaktu wizualnego z bliskimi i społeczeństwem, to właśnie zmysł słuchu pozwala na utrzymywanie relacje na odległość (rozmowy telefoniczne).
4. Przy obecnym stanie rozpowszechnienia, blisko 1 bilion dolarów rocznie jest traconych z powodu nieleczonej utraty słuchu. Jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie działania, w nadchodzących latach liczba ta będzie nadal rosła. Jednocześnie wykazano, że inwestowanie w profilaktykę słuchu jest opłacalne, a rządzący mogą oczekiwać zwrotu w wysokości prawie 16 dolarów z każdego zainwestowanego dolara.
5. Ten etap w historii świata, w którym wszystkie rządy i globalne agencje koncentrują się na wzmacnianiu zdrowia publicznego i systemów opieki zdrowotnej, stanowi wyjątkową okazję do zintegrowania opieki w zakresie układu słuchowego z systemami opieki zdrowotnej. Działanie to przyniesie korzyści milionom ludzi zagrożonych utratą słuchu lub już zmagających się z niedosłuchem. Ponadto przyniesie to korzyści finansowe wielu krajom i rozwinie globalną wizję powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Ten pierwszy w historii Światowy Raport Dotyczący Słuchu omawia powyższe kwestie i przedstawia bezwzględne wezwanie do działania.  Podsumowuje obecny stan wiedzy i zakres problemów obejmujących zmysł słuchu, omawia przyczyny i środki zapobiegawcze pojawieniu się niedosłuchu oraz przedstawia opłacalne rozwiązania klinicznie. Ponadto raport uwzględnia wyzwania związane z wdrożeniem nowych działań, omawia potencjalne rozwiązania i wskazuje kierunek dalszej drogi poprzez integrację w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Sekcja 1. Znaczenie słuchu w życiu człowieka

„Zmysł słuchu jest kluczowym aspektem prawidłowego funkcjonowania na każdym etapie życia człowieka, a jego utrata ma wpływ na wiele jego aspektów, od rozwoju dziecka, przez komunikację audytywno-werbalną z otoczeniem, aż po edukację i zatrudnienie.”

Na ryzyko pojawienia się niedosłuchu ma wpływa wiele składowych, do których zaliczamy zarówno uwarunkowania genetyczne, jak i czynniki biologiczne, behawioralne i środowiskowe, których doświadczamy przez całe życie. Zdolność słyszenia wynika z wzajemnego oddziaływania negatywnych i pozytywnych składowych działających na układ słuchowy. Nasz słuch narażony jest na wiele czynników, które mogą przyczynić się do wystąpienia ubytku słuchu. Zaliczamy do nich:

• czynniki ryzyka okołoporodowe,
• infekcje ucha
• infekcje wirusowe
• ekspozycję na hałas,
• leki ototoksyczne
• tryb życia.

Na wiele z nich mamy wpływ, m.in. poprzez unikanie głośnych dźwięków, dbanie o higienę uszu czy prowadzenie zdrowego stylu życia.

Zmysł słuchu możemy badać za pomocą wielu dostępnych metod, zarówno subiektywnych, jak i obiektywnych. Jednym z subiektywnych badań słuchu jest audiometria tonalna, za pomocą której wyznaczamy próg słuchu dla przewodnictwa powietrznego i kostnego. Z ubytkiem słuchu mamy do czynienia w momencie, kiedy jest on wyższy niż 20 dB. Obecnie niedosłuch dotyczy ponad 1,5 miliarda ludzi na świecie, z czego 430 milinów cierpi na niedosłuch od umiarkowanego do głębokiego stopnia w lepszym uchu. Poważnym wyzwaniem jest także jednostronny ubytek słuchu, który powoduje asymetryczne słyszenie i duże problemy z lokalizacją dźwięków, co wymaga profesjonalnej opieki ze strony wykwalifikowanego personelu. Wpływ ubytku słuchu mierzy się w dużym stopniu skutecznością zastosowanych interwencji klinicznych lub rehabilitacyjnych oraz stopniem, w jakim środowisko reaguje na potrzeby osób z ubytkiem słuchu, a nie wyłącznie na podstawie dotkliwości problemu.

Ubytek słuchu, jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowany i zaprotezowany, może negatywnie wpłynąć na wiele aspektów życia: komunikację, rozwój języka i mowy u dzieci, edukację, zatrudnienie, zdrowie psychiczne oraz relacje międzyludzkie.

Sekcja 2. Rozwiązywanie problemów związanych z ubytkiem słuchu

„Efektywna i odpowiednio szybka interwencja może przynieść korzyści wszystkim osobom narażonym na ubytek słuchu lub już zmagającym się z tym problemem”.

Dzięki efektywnym interwencjom możemy zapobiegać pojawieniu się niedosłuchu lub opóźnić jego wystąpienie. U dzieci prawie 60% ubytków słuchu jest spowodowanych przyczynami, którym można zapobiec poprzez: zwiększenie opieki położniczej i noworodkowej, badania przesiewowe w kierunku zapalenia ucha środkowego oraz wczesne jego leczenie. U dorosłych w utrzymaniu dobrej kondycji słuchu i zmniejszeniu możliwości wystąpienia jego utraty mogą pomóc przepisy dotyczące kontroli poziomu hałasu (np. w miejscu pracy) i bezpiecznego słuchania oraz nadzoru ototoksyczności podawanych leków.

Identyfikacja niedosłuchu to pierwszy krok w rozwiązywaniu problemu utraty słuchu i powiązanych chorób uszu. Przesiewowe badania klinicznie w strategicznych etapach życia zapewniają możliwie jak najwcześniejsze zdiagnozowanie niedosłuchu lub występowanie czynników ryzyka prowadzących do ubytku słuchu. Postęp technologiczny zapewnia odpowiednie i proste w użyciu narzędzia, dzięki którym można zidentyfikować nieprawidłowości w obrębie układu słuchowego już na bardzo wczesnym etapie życia (przesiewowe badania słuchu u noworodków). Badania przesiewowe mogą być przeprowadzane nawet w trudnych i niespodziewanych sytuacjach, jak na przykład obecnie trwająca pandemia COVID-19.

Ubytek słuchu może być leczony i efektywnie rehabilitowany dzięki wczesnemu wykryciu i podjęciu odpowiednich działań. Systematyczne badania słuchu pomogą szybko zdiagnozować ubytek słuchu u osób najbardziej na to narażonych: noworodków, dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, ludzi narażonych na hałas i związki chemiczne, osób przyjmujących leki ototoksyczne oraz osób w podeszłym wieku.

Po postawieniu diagnozy, najważniejsze jest jak najszybsze podjęcie działań. Interwencja medyczna i chirurgiczna może wyleczyć wiele chorób uszu, co w efekcie może odwrócić związaną z nimi utratę słuchu (niedosłuch przewodzeniowy/mieszany). Jednak, jeśli ubytek słuchu jest nieodwracalny, należy rozpocząć rehabilitację, która pomoże w powrocie do prawidłowego funkcjonowania. W ostatnich latach poczyniono znaczne postępy w zakresie rehabilitacji słuchowej, a obecnie dostępnych jest szereg skutecznych opcji zaspokajających potrzeby i preferencje osób z ubytkiem słuchu.

Technologie wspomagające słyszenie, takie jak aparaty słuchowe i implanty ślimakowe, mogą przynosić korzyści zarówno dzieciom, jak i dorosłym. Istotne jest, aby były to urządzenia odpowiednio dobrane i dopasowane do danego pacjenta. Dodatkowo, niezmiernie ważna jest rehabilitacja słuchowa w celu zapewnienia pożądanych rezultatów i satysfakcji. Wszelkie decyzje dotyczące dopasowania pomocy słuchowych oraz treningu słuchowego muszą być podejmowane z uwzględnieniem indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. Ważnym aspektem jest także zaangażowanie rodziny lub opiekunów w cały proces rehabilitacji słuchowej. W przypadku osób z bardzo głębokim niedosłuchem cennym może być używanie języka migowego i innych środków pomagających zastąpić zmysł słuchu. Technologie i usługi wspomagające słyszenie (napisy, tłumaczenie na język migowy) znacznie ułatwiają dostęp do komunikacji z innymi osobami oraz edukacji dla osób z niedosłuchem.

Prawidłowa i odpowiednio szybka interwencja może zapewnić wyleczenie chorób uszu, a u osób z nieodwracalnym ubytkiem słuchu – podniesienie komfortu życia i ułatwienie komunikacji ze społeczeństwem.

Sekcja 3. Wyzwania w zakresie opieki nad słuchem i uszami

„Istnieje wiele wyzwań w zakresie dbania o uszy i słuch, jednak przy pomocy odpowiednich środków można im sprostać. Zdrowie to inwestycja, a jedyne koszty na jakie nie możemy sobie pozwolić to bierność i ignorowanie problemów.”

Prognozowany wzrost liczby osób z ubytkiem słuchu; 2019-2050

Trendy demograficzne i populacyjne odzwierciedlają wysoką i wciąż rosnącą częstość występowania ubytku słuchu na całym świecie. Liczba osób z ubytkiem słuchu może wzrosnąć ponad 1,5-krotnie w ciągu najbliższych trzech dekad, a ponad 700 milionów osób może doświadczyć ubytku słuchu stopnia umiarkowanego lub wyższego. Jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie działania, wynik ten prawie na pewno spowoduje proporcjonalny wzrost związanych z tym kosztów.

Brak rzetelnych informacji i stygmatyzujące nastawienie dotyczące chorób ucha i ubytków słuchu często ograniczają dostęp do odpowiedniej opieki w przypadku tych schorzeń. Nawet wśród pracowników ochrony zdrowia często brakuje wiedzy dotyczącej profilaktyki, wczesnego rozpoznawania i leczenia ubytków słuchu oraz chorób uszu, co ogranicza zapewnienie wymaganej opieki.

W większości krajów opieka dotycząca słuchu i uszu nie jest zintegrowana z krajowym systemem opieki zdrowotnej, a dostęp do opieki na różnych poziomach świadczenia usług (podstawowych, średnich i wyższych) może okazać się trudny dla osób z ubytkiem słuchu. Ponadto dostęp do opieki związanej ze słyszeniem jest słabo udokumentowany, a w systemie informacji zdrowotnych często brakuje odpowiednich wskazówek, rad i ścieżki działania.

Być może najbardziej rażącą luką opieki zdrowotnej jest liczba wykwalifikowanego personelu. Na przykład wśród krajów o niskich dochodach, około 78% ma mniej niż jednego specjalistę od uszu, nosa i gardła na milion mieszkańców; 93% ma mniej niż jednego audiologa na milion; tylko 17% ma jednego lub więcej logopedów na milion; a 50% ma jednego lub więcej nauczycieli dla niesłyszących na milion. Nawet w krajach o stosunkowo wysokim odsetku specjalistów w dziedzinie protetyki słuchu, niesprawiedliwy podział i inne czynniki mogą ograniczyć do nich dostęp. Stwarza to nie tylko wyzwanie dla potrzebujących opieki, ale także nakłada nieuzasadnione wymagania na kadry świadczące te usługi.

Te powyższe, wśród innych czynników związanych z regulacjami, cenami i stygmatyzacją, wpływają na wyraźny deficyt w zaopatrzeniu pacjentów w aparaty słuchowe: spośród tych, którzy mogliby skorzystać z aparatu słuchowego, tylko 17% faktycznie go używa. Jest to niedopuszczalnie niski odsetek osób, które zmagają się z niedosłuchem. Takie wyzwania można przezwyciężyć poprzez strategiczne planowanie działań przez rząd oraz ustalenia priorytetów.

Sekcja 4. Podejmowanie dalszych kroków: Zasady zdrowia publicznego związane z protetyką słuchu

„Zintegrowana opieka obejmująca układ słuchowy i jego funkcjonowanie, skoncentrowana na ludziach, wdrażana poprzez wzmocniony system opieki zdrowotnej, może przezwyciężyć stojące przed nią wyzwania.”

Opieka w zakresie uszu i słuchu jest integralną częścią powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Trzeci wyznaczony cel przez „Cele Zrównoważonego Rozwoju na rok 2030” wymaga, aby wszystkie osoby, w tym pacjenci z ubytkiem słuchu i chorobami uszu, miały dostęp do wysokiej jakości usług, bez względu na stan finansowy. Można to osiągnąć poprzez zintegrowane, skoncentrowane na pacjencie podejście do tematu opieki nad uszami i słuchem (IPC-EHC) oraz zapewnienie odpowiednio przygotowanego personelu.

Niezbędne interwencje w zakresie zdrowia publicznego w celu świadczenia usług protetyki i profilaktyki słuchu w ciągu całego życia pacjenta podsumowano w akronimie „H.E.A.R.I.N.G.”:

• Hearing screening and intervention – przesiewowe badania słuchu i interwencja;
• Ear disease prevention and management – profilaktyka i leczenie chorób ucha;
• Access to technologies – dostęp do technologii;
• Rehabilitation services – usługi rehabilitacyjne;
• Improved communication – udoskonalona komunikacja;
• Noise reduction – redukcja szumów;
• Greater community engagement – większe zaangażowanie społeczności.

Pierwsze cztery (H.E.A.R.) można zintegrować i dostarczyć poprzez wzmocnienie systemu opieki zdrowotnej.

Kraje powinny określić, które interwencje najlepiej odpowiadają ich potrzebom, przeprowadzając oparte na dowodach ustalanie priorytetów. Wdrożenie z wykorzystaniem podejścia IPC-EHC wymaga działań na wszystkich poziomach systemu ochrony zdrowia poprzez:

•  wytyczne polityczne i planowanie z podejściem opartym na współpracy, w tym ustalenie realistycznych i określonych w czasie celów;
• zrównoważone finansowanie i ochronę zdrowia, aby zapewnić ludziom dostęp do wysokiej jakości usług opieki w zakresie układu słuchowego;
• podnoszenie kompetencji personelu poprzez rozszerzenie programów edukacyjnych dla pracowników zajmujących się protetyką i profilaktyką układu słuchowego; dodatkowo zaangażowanie w działania personel niezwiązany ze słuchem oraz przeprowadzanie szkoleń;
• informacje i dane dotyczące zdrowia, które pomagają określić potrzeby i priorytety ludności, identyfikować luki i śledzić postępy w osiąganiu wyznaczonych celów;
• sprawiedliwy dostęp do wysokiej jakości urządzeń i najnowszych technologii używanych w pomocach słuchowych, poprzez umieszczenie ich na rządowych listach urządzeń podstawowych;
• dostęp do wysokiej jakości sprzętu medycznego i chirurgicznego oraz leków potrzebnych do pielęgnacji uszu
• odpowiednie badania, które wspierają wdrażanie IPC-EHC przez całe życie pacjenta

Wdrożenie tych interwencji w zakresie zdrowia publicznego za pośrednictwem systemu opieki zdrowotnej przyniesie korzyści nie tylko osobom zmagającym się z niedosłuchem i ich rodzinom, ale także zapewni znaczące korzyści ekonomiczne i wzrost wydajności. Szacuje się, że zwiększenie skali protetyki i profilaktyki słuchu w ciągu najbliższych 10 lat, poprzez zintegrowanie interwencji H.E.A.R. z systemami opieki zdrowotnej, będzie wymagało jedynie dodatkowej rocznej inwestycji na mieszkańca w wysokości 1,33 USD. Wynikający z tego wzrost zdrowia w ciągu 10 lat przyniesie zwrot w wysokości prawie 16 USD za każdy 1 dolar zainwestowany w opiekę w zakresie układu słuchowego.

Cele dotyczące rozszerzenia protetyki i profilaktyki słuchu do 2030 roku

Aby rozpocząć globalne działania w zakresie opieki nad słuchem, WHO wyznaczyła ambitne, ale realistyczne plany, których celem jest osiągnięcie:

– względnego wzrostu skutecznego zasięgu usług przesiewowych badań słuchu noworodków.

– względnego wzrostu skutecznego zaopatrzenia osób dorosłych z ubytkiem słuchu wymagających korzystania z pomocy słuchowych (aparaty słuchowe, implanty)

– względnego zmniejszenia częstości występowania przewlekłych chorób uszu i nieleczonej utraty słuchu u dzieci w wieku szkolnym (w wieku 5–9 lat)

Cel: uczynić protetykę i profilaktykę słuchu dostępną dla wszystkich

„Zintegrowana opieka dotycząca uszu i słuchu musi być dostępna dla wszystkich, którzy takiej pomocy potrzebują, bez względu na możliwości finansowe.”

Interwencje w zakresie opieki dotyczącej słuchu i uszu powinny być systematycznie włączane do krajowych planów opieki zdrowotnej, biorąc pod uwagę potrzeby i priorytety każdego kraju. Wszystkie zainteresowane strony w dziedzinie zdrowia publicznego powinny podjąć następujące działania:

Ministerstwa zdrowia

1. Włączenie skoncentrowanej na ludziach opieki w zakresie słuchu i uszu do powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.
2. Wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej w celu zapewnienia IPC-EHC na wszystkich możliwych poziomach.
3. Przeprowadzanie kampanii uświadamiających, które będą dotyczyć postaw i stygmatyzacji związanych z chorobami uszu i ubytkiem słuchu.
4. Określenie celi, monitorowanie trendów krajowych i ocena postępów.
5. Promowanie wysokiej jakości badań układu słuchowego.

Organizacje międzynarodowe i pozarządowe

1. Dostosowanie się do globalnych celów WHO w zakresie profilaktyki słuchu oraz wspieranie i monitorowane tych działań
2. Podejmowanie kroków w kierunku poszerzania wiedzy, postaw i praktyki wśród personelu w zakresie opieki nad uszami i słuchem
3. Społeczne poszerzanie wiedzy na temat profilaktyki i pielęgnacji układu słuchowego
4. Aktywne uczestniczenie w globalnych działaniach na rzecz opieki nad uszami i słuchem

Osoby związane z opieką słuchową, w tym grupy zawodowe, społeczeństwo i podmioty sektora prywatnego

1. Wspieranie rządów krajowych i WHO w zapewnianiu i monitorowaniu opieki w zakresie uszu i słuchu.
2. Przyczynianie się do poszerzania wiedzy z zakresu zdrowia publicznego i aspektów związanych z chorobami ucha oraz ubytkiem słuchu
3. Współpraca w celu zapewnienia wszystkim zainteresowanym stronom wspólnego działania na rzecz profilaktyki i protetyki słuchu
4. Podkreślenie znaczenia odpowiedniego zaopatrzenia w środki pielęgnacyjne i pomoce słuchowe.

Podsumowanie

1. Aktualna liczba osób zmagających się z nieleczoną chorobą uszu i nieprotezowanym ubytkiem słuchu jest niedopuszczalna.
2. Działania podejmowanie w odpowiednim czasie mogą zapobiec utracie słuchu lub znacząco ułatwić funkcjonowanie osobom z niedosłuchem
3. Inwestowanie w opłacalną i adekwatną pomoc przyniesie korzyści zarówno osobom z ubytkiem słuchu, jak i całemu społeczeństwu
4. Kraje muszą działać na rzecz integracji opieki w zakresie uszu i słuchu skoncentrowanej na ludziach z narodowymi planami zdrowotnymi dotyczącymi powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Źródło:

WORLD REPORT ON HEARING EXECUTIVE SUMMARY

World Health Organization Department of Noncommunicable Diseases 20 Avenue Appia 1211 Geneva 27 Switzerland