Aparaty słuchowe a rozruszniki serca

Protetyk słuchu w swojej pracy często spotyka pacjentów którzy mają wszczepiony rozrusznik serca. Wraz z wiekiem potrzeba stosowania aparatów słuchowych jak i rozruszników serca wzrasta. W związku z tym pojawiają się ze strony pacjentów pytania na temat bezpieczeństwa używania aparatów słuchowych w przypadku posiadania wszczepionego rozrusznika serca.
Rozrusznik (stymulator) serca jest to urządzenie medyczne wszczepiane pacjentom pod skórę. Jego zadaniem jest generowanie impulsów elektrycznych i za pomocą elektrod przyczepionych do mięśnia serca stymulowanie jego działania. Najważniejszym jednak działaniem rozrusznika serca jest ciągłe monitorowanie aktywności elektrycznej serca i tylko w przypadku zarejestrowania anomalii aplikowane są impulsy elektryczne. Trudność techniczna w rozrusznikach serca leży po stronie ciągłego, bezbłędnego monitorowania aktywności serca. Proces ten dokonywany jest w podobny sposób jak w przypadku badania EKG. Jeśli stymulator serca zarejestruje pewne anomalie w pracy serca, wówczas stymulator dostarcza impulsy elektryczne stymulujące mięsień sercowy.

Mimo stosowania wyrafinowanych elektronicznych układów wzmacniających i zaawansowanych algorytmów analizujących te sygnały, istnieje pewna niemożliwa do zupełnego wyeliminowania podatność tych urządzeń na zakłócenia zewnętrznymi polami elektromagnetycznymi. Źródłami zakłócającymi mogą być bardzo silne źródła pól elektromagnetycznych w bliskim sąsiedztwie rozrusznika serca. Oczywistymi źródłami takich pól zakłócających będzie bezpośredni kontakt np. z radiostacją czy nadprzewodzącym elektromagnesem aparatury do wykonywania rezonansu magnetycznego. Natomiast urządzenia powszechnego użytku, uważane są w tym względzie za zupełnie bezpieczne, pod warunkiem, że są sprawne technicznie – np. nie mamy do czynienia z iskrzeniem w niepoprawnie działających urządzeniach elektrycznych – zwłaszcza tych dużej mocy.

W przypadku, gdy rozrusznik mylnie rozpozna sytuację wymagającą stymulacji serca, zaaplikuje impulsy elektryczne do serca, co może spowodować pogorszenie stanu pacjenta, a szczególnie jest to ważne w przypadku pacjentów zupełnie zależnych od pracy rozrusznika serca.

Znacznie bardziej istotne jest niebezpieczeństwo zakłócenia pracy rozrusznika serca w przypadku zabiegów medycznych: lista zabiegów jest dość obszerna a wspólnym mianownikiem tych zabiegów jest ekspozycja pacjenta na silne promieniowanie fal elektromagnetycznych. Każdy z pacjentów posiadających rozrusznik dokładnie jest o tym informowany.

Wpływ aparatów słuchowych na rozruszniki serca.

Czy istnieje zagrożenie zakłócenia pracy rozrusznika serca przez aparat słuchowy?

Na pytanie odpowiada Anna Cierpicka-Świtkowska, protetyk słuchu z wieloletnim doświadczeniem.

Odpowiedź wydaje się łatwa, gdyż aparat słuchowy nie emituje silnego promieniowania elektromagnetycznego. Jednakże pojawienie się tak oczywistego pytanie jest w pewnym sensie uzasadnione, gdyż obecnie aparaty słuchowe bardzo często posiadają łączność bezprzewodową. Jednak w większości przypadków stosuje się łączność Bluetooth® lub podobną. Ponadto naturalnie odległość aparatów słuchowych w większości przypadków wynosi ponad 15 cm od rozrusznika serca i jest na tyle duża, że wpływ na rozrusznik serca jest marginalny (pamiętajmy, że natężenie pola elektromagnetycznego maleje z kwadratem odległości od źródła).

Niemniej jednak istnieją inne aspekty związane z aparatami słuchowymi, na które trzeba zwrócić uwagę:

Obecnie łączność bezprzewodowa w aparatach słuchowych stosowana jest w kilku celach: bezprzewodowego programowanie aparatu słuchowego w gabinecie protetyka słuchu, komunikacji z akcesoriami do aparatów słuchowych, i to one są głównymi źródłami słabych fal elektromagnetycznych. Najczęściej stosowana częstotliwość fal radiowych leży w zakresie 2,4 GHz a niektórzy producenci stosują dodatkowo dużo niższe częstotliwości – np. 10.6 MHz. Ma to głównie ograniczyć zużycie baterii albo ze względu na inne własności propagacji dłuższej fali, taki zakres jest bardziej pożądane do komunikacji między dwoma aparatami słuchowymi.

Urządzenia komunikujące się z aparatami słuchowymi to: streamery i systemy FM, piloty umożliwiające zmianę programów i głośności aparatów słuchowych lub smartfony. Ponadto coraz bardziej staje się powszechna bezprzewodowa komunikacja między dwoma posiadanymi aparatami słuchowymi (np. System TwinLink® firmy Oticon), lub system Cross firmy Phonak.

Warto podkreślić, że wszystkie powyższe urządzenia są urządzeniami medycznymi klasy I, więc ich wpływ na rozruszniki jest dokładnie przebadany przed dopuszczeniem do sprzedaży. Poza spełnieniem specjalnych norm emisyjności, dodatkowo spełniane są dodatkowe normy dedykowane rozrusznikom serca (m.in. ANSI/AAMI PC69:2007 EMC immunity Implantable medical device EMC immunity i/lub EN 45502-2-1 EMC immunity).

Generalnie zanim aparat słuchowy i dedykowane mu akcesoria trafiają na rynek dokładnie są badane pod względem wpływu na rozruszniki serca a także rozruszniki serca są testowane pod względem odporności na zakłócenia pochodzące z innych urządzeń powszechnego użytku i medycznych (w tym aparatów słuchowych).

Jak sytuacja wygląda ze strony producentów aparatów słuchowych

Jeśli chodzi o aparaty słuchowe, producenci Oticon i Phonak zalecają 15 cm odległość aparatów słuchowych od rozrusznika serca^[1,2] (co w większości przypadków jest spełnione w sposób naturalny).Podobnie jest z akcesoriami – większość z nich posiada w instrukcji co najmniej ostrzeżenie o trzymaniu ich w odległości 15 cm od rozrusznika^[3,4].

W przypadku posiadania rozrusznika serca – firma Phonak odradza używania następujących akcesoriów : Roger Pen, Phonak ComPilot, Phonak RemoteMic^[4].

Trzeba nadmienić, że Phonak używa do komunikacji poza Bluetooth także technologię HiBan – fal elektromagnetycznych o częstotliwości z zakresu 10,6 MHz.

W przypadku pilotów innych producentów– zachowywać odpowiednią minimalną odległość od rozrusznika – w praktyce sprowadza się to do nie noszenia pilota w kieszeniach koszuli, marynarki, kurtki itp. w okolicy rozrusznika. Czyli znowu zalecane co najmniej 15 cm^[4].

Firma Siemens odradza używania Pro Pocket® przez posiadaczy rozruszników^[5].

Oticon w przypadku produktu Stremer Pro® mówi o konsultacji z producentem rozrusznika. Ponadto zaleca bezzwłoczne zaprzestanie używania stremera w przypadku, gdy poczujemy się gorzej. Nic nie jest jednak napisane o odległości ^[3].

Bezprzewodowe programowanie aparatów słuchowych

Każdy profesjonalny protetyk słuchu, przed przystąpieniem do programowania aparatu słuchowego każdorazowo w ramach wywiadu z pacjentem pyta o rozrusznik serca. W przypadku posiadania rozrusznika, w miarę możliwości stosuje się programowanie przewodowe albo umieszcza się programator w dostatecznie dużej odległości od rozrusznika serca. Dla Noah Link® zalecana odległość to minimum 15 cm. Simens w przypadku interfejsu ConexxLink® zabrania używania programatora bezprzewodowego u pacjentów z rozrusznikami serca ^[4,5].

Bardzo pozytywną informacją, jest brak jakichkolwiek doniesień o interakcji aparatów słuchowych i dedykowanych im akcesoriów w niezależnej literaturze naukowej.

I tak Reiter i Camunas^[6] przeprowadzili dwa typy testów: pierwszy z udziałem pacjenta używającego kilka typów aparatów słuchowych wraz z pilotem bezprzewodowym. W trakcie testów monitorowano stan pacjenta za pomocą EKG oraz dokonywano zdalnych odczytów parametrów z rozrusznika serca. Wynikiem tej próby był brak wpływu jakiegokolwiek zestawu aparatów słuchowych z pilotem na pracę rozrusznika serca. W przypadku jednego z zestawów, komunikującego się z pomocą fal krótkich (FM) nastąpiło chwilowe zakłócenie łączności do przekazywania danych telemetrycznych z rozrusznika serca podczas jego monitorowania, bez wpływu na jego prace – zostało to potwierdzone równolegle prowadzonym badaniem EKG pacjenta.

W drugiej próbie – syntetycznie w symulatorze klatki piersiowej dokonano testu sześciu najbardziej popularnych rozruszników serca z czterema rodzajami aparatów słuchowych z pilotami. W ramach testu także przykładano pilota w odległości 1 cala od rozrusznika serca. Także tutaj nie zaobserwowano ich wpływu na pracę żadną z rozruszników serca. Dla zestawu aparatu słuchowego komunikującego się za pośrednictwem fal FM odnotowano zakłócenie w przesyłaniu danych telemetrycznych miedzy rozrusznikami serca (dla kilku rozruszników serca dla odległości 1 cal).

Inna grupa naukowców z Kanady przetestowała wpływ transmitera FM (Phonak My Link™) na rozrusznik serca (Ela Medical 133 Talent II S, Sorin)^[7]. Przesłanką do przeprowadzenia tego typu badań była konstrukcja My Link™, polegającą na tym, że antena pętlowa spoczywa na szyi a sam odbiornik FM znajduje się wtedy bardzo blisko kieszeni rozrusznika serca. Przeprowadzone testy dla różnych odległości transmitera od rozrusznika serca, nie wykazały jakiegokolwiek wpływu wyżej wymienionego urządzenia na rozrusznik serca. Natomiast odnotowano powtarzalny wpływ na aparat EKG (MAC 5000 General Electric), spowodowane to było tym, że podczas badań EKG antena pętlowa prawie dotykała elektrod urządzenia EKG i powodowała powstanie pewnych pauz w odczytach EKG, które na pierwszy rzut oka mogłyby świadczyć o arytmii serca.

Podsumowując brak jest jakichkolwiek doniesień o wpływie aparatów słuchowych i ich akcesoriów na rozruszniki serca. Osoby z rozrusznikami serca powinny stosować się do zaleceń producentów akcesoriów do aparatów słuchowych i w miarę możliwości używać ich jak najdalej (typowo co najmniej 15 cm) od rozrusznika serca.